Portekiz’de Agromethod Labs ve CITEVE arasında başlatılan hidroponik pamuk projesi, ülkeyi Avrupa’da hammaddeden nihai ürüne uzanan pamuk değer zincirinin tamamını kendi sınırları içinde barındırabilen tek ülke haline getirebilecek stratejik bir hamle olarak görülüyor.
Laboratuvardan Ölçeklenebilir Pamuk Tarlasına Yolculuk
2025’in başında kurulan Agromethod Labs, odağına daha sürdürülebilir ve geleceğe dönük tarımsal çözümleri alıyor. Kurucusu kimyager Raquel Maria, uzun yıllara yayılan akademik araştırma deneyimini artık endüstriyel ölçekte etki yaratan bir modele dönüştürmek istiyor. Start-up’ın pamukla ilgili vizyonu, Universidade Nova de Lisboa’daki (NOVA FCT – UCIBIO) araştırmacı Filipe Natálio’nun pamuk bitkisi üzerine yaptığı çalışmaların üzerine inşa ediliyor.
Her ne kadar şirket yalnızca pamukla sınırlı kalmak istemese de, hidroponik pamuk, hem tekstil sektörüyle olan güçlü bağ hem de Avrupa’da pamuk üretimindeki sınırlı kapasite nedeniyle kısa sürede amiral proje konumuna yükselmiş durumda
Kâğıt Üzerindeki Projeden Çalışan Bir Sisteme
Agromethod Labs’ın hidroponik pamuk fikri başlangıçta “büyük ölçüde kâğıt üzerinde” bir projeydi; ciddi başlangıç yatırımı ve güçlü bir teknoloji ortağı olmadan hayata geçmesi zordu. Portekiz tekstil ve konfeksiyon enstitüsü CITEVE ile kurulan ortaklık bu noktada dönüm noktası oldu.
Bu işbirliği sayesinde, CITEVE tesislerinde ölçülebilir sonuçlar veren işlevsel bir mini pilot devreye alınmış durumda. Bir sonraki adım olarak dikey tarım modüllerinin entegre edildiği daha büyük ölçekli bir pilot hat tasarlanıyor.
Dikey tarım, aynı taban alanı içinde katmanlı üretim yapılmasını sağlayarak hem alan verimliliğini artırıyor hem de kapalı, kontrollü ortamda yıl boyunca üretimi mümkün kılıyor.
Dört hasada kadar çıkan sürekli üretim ve elyaf kalitesi, Projenin ilk sonuçları, hidroponik sistemin pamuk özelinde üç kritik avantaj sunduğunu gösteriyor
Coğrafi esneklik sayesinde, toprak ve geleneksel iklim koşullarına bağlı olmadan, kontrollü ortamlarda üretim yapılabiliyor. Bu da pamuk için elverişli tarım arazisi olmayan bölgelerde bile yerel üretim yapılabileceği anlamına geliyor.
Yıl boyu üretim mümkün hale geliyor. Geleneksel pamuk tarımında yılda tek hasat yaygınken, kapalı devre hidroponik sistemde yılda üç-dört hasada kadar çıkmak mümkün oluyor.
Elyaf özelliklerinde iyileşme sağlanıyor. İlk testlerde elde edilen pamuk elyafının daha iyi mekanik özellikler ve daha yüksek beyazlık sunduğu, bu sayede tekstil işlemenin bazı adımlarında sadeleşme sağlayabileceği belirtiliyor.
Küresel hidroponik tarım literatürü de bu tabloyu destekliyor: Son yıllardaki çalışmalar, hidroponik ve özellikle dikey sistemlerin, geleneksel tarıma kıyasla %70–90’a varan su tasarrufu ve birim alanda çok daha yüksek verim sağladığını ortaya koyuyor.
Maliyet baskısı, dikey tarım ve niş pazarlara açılan kapı
Tüm bu avantajlara rağmen, hidroponik pamuk bugün için hala geleneksel pamuktan daha yüksek maliyetli. Agromethod Labs, dikey tarım katmanlarının devreye alınmasıyla aynı alanda iki kata varan üretim kapasitesine geçilip ekonomik olarak daha anlamlı bir düzeye yaklaşılabileceğini öngörüyor.
Kısa vadede hedef, hidroponik pamuk elyafının yüksek katma değerli, uzmanlaşmış pazarlara yönlendirilmesi planlanıyor (teknik tekstiller, premium denim, kapsül koleksiyonlar vb.)
CITEVE’deki küçük ölçekli üretim sayesinde şimdiden hidroponik pamuktan iplik üretilmiş durumda; ekibin sembolik hedefi ise “Portekiz’de yetişmiş pamukla üretilmiş ilk tişörtü” ortaya çıkarmak.
Dünya genelinde Magtech gibi girişimler İspanya’da hidroponik pamuk geliştirirken, HKRITA ve H&M Foundation’ın Hong Kong’daki Open Lab’i de çok katlı hidroponik pamuk denemeleriyle benzer hedeflere odaklanıyor.
Portekiz’deki bu yeni pilot, o küresel denemelerin Avrupa içindeki en somut halkalarından biri olma iddiasında.
Altı Aylık Yol Haritası Tamamlandı
Önümüzdeki altı ay içinde pilot kapasitenin anlamlı ölçüde büyütülmesi, sistemin daha fazla ünitede tekrarlanması ve endüstriyel ölçekte denenmesine yönelik bir genişleme planlanıyor.
Portekizli tekstil ve konfeksiyon şirketleri şimdiden projeye ilgi göstermeye başlamış durumda; ekip, farklı paydaşlarla ortak proje geliştirmeye açık olduklarını ifade ediyor.
Amaç, bu süre zarfında pazara bir adım daha yaklaşacak üretim kapasitesine erişmek ve ölçeklenebilir bir iş modeli için verileri netleştirmek.
Avrupa’da benzersiz bir pamuk ekosistemi mümkün mü?
Portekiz hâlihazırda güçlü dokuma, örme, konfeksiyon ve bitim işlemleriyle Avrupa’da stratejik bir tekstil üretim üssü. Hidroponik pamuk projesi başarıya ulaşırsa, ülke:
Elyaf üretiminden iplik, kumaş, konfeksiyon ve markalı ürüne uzanan zinciri tek başına kurabilen,
Bunu yaparken de su tüketimi ve arazi baskısını azaltan yeni nesil tarımsal teknolojilerden yararlanan,
İthal pamuğa bağımlılığını kısmen azaltarak izlenebilir, yerel ve düşük karbonlu pamuk sunabilen
ilk Avrupa ülkesi olmayı hedefleyecek. Küresel ölçekte hidroponik pamuk hâlâ erken aşamada; ancak Portekiz’deki bu girişim, iklim krizi, su stresine açık Akdeniz coğrafyası ve tekstil sektörünün dekarbonizasyon hedefleri düşünüldüğünde, Avrupa moda ekosisteminde dikkatle izlenmesi gereken deneysel bir laboratuvar haline geliyor.
Yorumlar