Sürdürülebilirlik, modanın yeni statü sembolü haline geldi. Bir yandan “tüketimi azalt” mesajları duyuyoruz, öte yandan ikinci el platformları her gün binlerce yeni ürünle dolup taşıyor. Etiketinde “vintage”, “re-loved” ya da “pre-owned” yazan her parça, vicdanımızı hafifletiyor. Ama belki de unuttuğumuz bir şey var: vicdanla değil, alışkanlıkla alışveriş yapıyoruz.
Nature dergisinde yayımlanan yeni bir araştırma, ikinci el kıyafet satın almanın gerçekten yeni kıyafet tüketimini (ve dolayısıyla çevresel etkiyi) azaltıp azaltmadığını inceliyor.
ABD’de 1.009 tüketiciyle yapılan ankete göre, ikinci el kıyafet alan kişilerin aynı zamanda daha fazla yeni kıyafet alma eğiliminde oldukları ortaya çıktı.
İkinci el pazarları, giysi ömrünü uzattıkları ve atıkları azalttıkları için genellikle sürdürülebilir alternatifler olarak tanıtılsa da, bu araştırma birçok ikinci el tüketicisinin de hızlı moda ile benzer şekilde — hızlı tüketim, kısa süreli kullanım ve yüksek hacimli alışveriş alışkanlıkları sergilediğini gösteriyor.
Ayrıca, modanın çevreye verdiği zararı iyi bilmek de daha sürdürülebilir satın alma veya atık yönetimi davranışlarını güvenilir şekilde öngörmüyor.
Bu, ikinci el alışverişin kötü olduğu anlamına gelmiyor. Yeni kıyafet satın almaktan hâlâ çok daha iyi bir alternatif. Ancak bu durum, aşırı tüketim konusundaki kültürel bir problemimize işaret ediyor.
Daha sürdürülebilir alışkanlıklara geçerken, bazen anında tatmin, hızlı değişim ve kolaylık arayışını sürdüren tüketim zihniyetimizi sorgulamakta başarısız oluyoruz.
Döngü mü, tekrar eden bir alışkanlık mı?
Fransa’dan Kenya’ya uzanan küresel haberler, bu çelişkinin derinliğini gösteriyor. Le Monde, Fransa’nın köklü ikinci el pazarlarının düşük kaliteli hızlı moda ürünleriyle dolduğunu yazıyor. Kenya’da ise her ay gelen yüzlerce konteyner ikinci el giysinin %40’ı çöpe gidiyor. Bir zamanlar dayanıklılığın simgesi olan “ikinci el”, artık batı tüketiminin atık fazlasını taşıyan bir sistemin parçası.
Bu tablo, modanın “döngüsellik” söylemini sorgulatıyor. Gerçekten döngüsel miyiz, yoksa sadece alışverişe yeni bir form mu kazandırdık?
Sürdürülebilirlik estetiği, tüketimin yeni maskesi mi?
İkinci el modanın görsel dünyası kusursuz: Solmuş jean’ler, zamansız deri ceketler, kahverengi tonlarda bir nostalji…Ama bu estetik, çoğu zaman duygusal bir aldatmaca yaratıyor. Tüketim hâlâ merkezde — sadece daha iyi ışıkta fotoğraflanıyor.
Gerçek sürdürülebilirlik, “alışveriş yapmak”la değil, bir süre hiçbir şey almamakla başlıyor. Kıyafeti onarmak, ikinci şans vermek, kendi gardırobunu yeniden keşfetmek. Bunlar reklamı yapılmayan, ama en etkili devrimler.
Belki de yeni lüks, bir şey satın almak değil,onu tutabilmek. Bir ceketi on yıl boyunca giymek, bir elbiseyi farklı biçimlerde yeniden yorumlamak…Tüketimin yerine bağ kurmak geçtiğinde, modanın anlamı da değişiyor. İkinci el pazarları, bu dönüşümün merkezinde olabilir — ama ancak hızı değil, değeri kutsadıkları sürece.
İkinci el alışveriş, sürdürülebilirliğe açılan bir kapı olabilir. Ama kapının ardında bizi bekleyen şey, alışverişin değil, zihniyetin dönüşümü olmalı. Aksi halde ikinci el, sadece bir başka “yeni” kalır.
Bu soruna çözümlerden biri zihin yapısının değişmesi. Araştırmacılar ayrıca bu “hızlı moda davranışını” önlemeye yardımcı olabilecek politika ve iş dünyası değişiklikleri öneriyor:
İkinci el satış platformları, sürdürülebilirlik metriklerini (satılamayan stokların bertarafı, kargo emisyonları, aşırı tüketime teşvik eden pazarlama faaliyetleri) açıklamakla yükümlü olmalı.
Farkındalık kampanyaları tek başına yeterli değil; aşırı üretim ve aşırı tüketimin yapısal nedenleri de ele alınmalı.
İkinci el satış sektöründeki işletmeler, hızlı moda normlarından (aciliyet, yenilik) uzaklaşıp dayanıklılığı, uzun süreli kullanım ve onarımı teşvik etmelidir.
Yorumlar